Bu yazımıza basit bir soruyla başlayalım. Sizce iki motosiklet lastiği yola toplam ne kadar bir alanla temas eder? Sadece bir elimizin avucunun içi kadar. Yanlış okumadınız, eğer lastik basınçlarınız doğru seviyede ise iki lastiğin temas alanı ancak avuç içiniz kadar. Sanırım bu bile lastiklerin güvenliğimiz için ne kadar önemli olduğunu bize gösteriyor.
Yol şartlarına ve kullanımınıza bağlı olarak, motosiklet lastiklerinizi bir noktada değiştirmeniz gerekecektir. Biz motorluları ilgilendiren iki önemli soru vardır, “lastikleri ne zaman değiştireceğiz?” ve “doğru lastik hangisi?” Lastiğin tamamen kullanılamaz hale gelmesini bekleyemezsiniz. Bu çok tehlikeli sonuçlara yol açabilir. Lastiklerinizi üzerinde bulunanlarla değiştirip devam edebilirsiniz ya da motosikletiniz ve kendiniz için farklı bir seçenek isteyebilirsiniz. Motosikletinizin kullanım kılavuzu birçok konuda olduğu gibi doğru lastik seçimizde de başvuracağınız en önemli kaynaklardan biridir.
Ne zaman değiştireceğiz ?
Lastiklerinizi ne zaman değiştirmeniz gerekeceği bir çok etkene bağlıdır. Aşırı aşınmış lastikler değiştirmek için çok net bir sebepse de lastiğin o noktaya ne zaman ulaştığını bilmek zor olabilir. Yıpranma lastiklerinizi değiştirmek için tek sebep değildir. Lastikleriniz başka nedenlerden hasar görmüş veya yaşlanmışsa ya da sadece lastiğinizin tarzında, markasında, modelinde veya boyutunda farklılık istiyorsanız değiştirebilirsiniz. Lastik değişimi yalnızca eskidiği zaman yapılmalıdır gibi yanlış bir inanç söz konusudur. Oysa ki sürekli güvenliği ve konforu sağlamak adına lastiklerin belirli standart ömrünü göz önünde bulundurmak gerekir. Yalnızca havadaki oksijen bile kauçuk yapıyı zamanla yıpratarak sertleştirir. Bu da lastiklerin esnekliğini kaybetmesine yol açar. Yol tutuşu azalan ve daha kolay hasar gören lastikler ise sürücülerin hayati tehlikeye girmesine neden olabilir. Beş yıldan fazla kullanılmış lastiklerin aşınmamış olsa bile değiştirilmesi faydalı olacaktır.
Diş derinliği
Motosiklet lastiklerinizi değiştirmenizi gösteren en belirgin işaret, diş derinliğinin güvenli seviyeden aşağıda olmasıdır. Aşırı aşınmış lastik, yola daha az tutunmaya ve ciddi güvenlik sorunlarına yol açabilir. Lastiklerinizdeki lastik diş derinliğini periyodik olarak kontrol etmek, oluşabilecek sorunların bazılarını önlemenize yardımcı olacaktır. Düzenli kontrol ve bakımı alışkanlık haline getirmelisiniz.
Lastik diş derinliğinin kontrol edilmesi zor gibi görünebilir, ama basitçe bir madeni para yardımı ile yapabilir ve takip edebilirsiniz. Lastik diş derinliğinizi ölçmek için 1 TL ya da 50 kuruşluk bozuk paralardan yararlanabilirsiniz. Bozuk paranın dış tarafındaki halka hem 1 lirada hem 50 kuruşta yaklaşık 4 mm. yüksekliğindedir. Parayı aşağıdaki fotoğrafta gördüğünüz gibi tuttuğunuzda halka görünmeye başladıysa, 3 mm. civarında bir diş derinliği kalmış demektir. Bu durumda emniyetli bir sürüş için lastikleri değiştirmenizi öneririz.
Lastik sırtının erken aşınmasının en önemli sebebi hava basıncının uygun olmamasıdır. Bu durumda lastik daha hızlı veya düzensiz biçimde aşınabilir. Araç üreticileri, ön ve arka lastikler için uygun basınçları belirlerken hem sürüş rahatlığı, yol tutuşu ve yakıt tasarrufunu hem de lastiklerin aşınmasını göz önünde bulundururlar. Lastik basıncının gerektiği şekilde olması, araçta lastiğin sırtına kuvvet uygulayan yüklerin, hızlanmanın, frenin ve viraj alma hareketlerinin dağılımını optimize eder. Eğer lastik basıncı çok düşükse veya çok yüksekse, lastik sırtının yola temas alanı, yapması gereken işleri yapmasına imkan vermez. Dolayısıyla, sırtın farklı bölümleri daha hızlı veya düzensiz bir şekilde aşınabilir.
Lastik basıncı
Lastik basınçları bir çok şeyi etkiler. Havanın miktarı doğru değilse lastik ömrü kısalır ve kullanım ve denge sorunları başlar. Genellikle üreticiler pistlerde lastik havalarının cadde kullanımlarına göre daha az olması gerektiğini savunurlar. Bunun sebebi düşük hava basıncının lastiğin yere temas alanını büyüterek virajlarda tutunmayı arttırmasıdır. Farklı sürüş koşularında lastik basıncı tekrar ayarlanmalıdır. Bir lastik arazide kullanıldığında, asfalt üzerinde kullanıldığından daha düşük basınçla şişirilmelidir. Tam yüklü motosiklet lastikleri daha yüksek basınçla şişirilmelidirler. Düşük basınçla kullanılan lastikler yük altında esner, ısınır ve çabuk aşınır. Dönme direnci de artarak, yakıt tüketimini arttırır. Kilolu sürücüler bunu dikkate alarak lastik basıncını düzenlemelidirler. Teorik olarak 80 kilodan fazla olan sürücüler kendilerini bir artçı taşıyor gibi kabul etmeli ve lastik basıncını artırmalılar.
Hasar
Hasarlı bir lastik güvenli olmayan bir lastiktir. Lastikte herhangi bir önemli kusur varsa, sürmek güvenli olmayabilir. Lastiklerin hasar görmediğinden emin olmak için periyodik olarak kontrol etmeniz önemlidir. Darbelere, kırık akorlara, eşit olmayan aşınmaya, veya lastikteki diğer kusurlara bakmalısınız. Bu kusurlardan herhangi birini bulursanız, motosiklet lastiğinizi değiştirmeyi düşünmelisiniz.
Yaş
Lastiğiniz çok az kullanılmış olsa bile zamanla yaşlanacaktır. Lastiklerde belirli bir yaş sınırı yoktur, ancak zamanla aşınır ve yıpranırlar. Lastik ömrü öncelikle kaliteli bir ürün temin edilmesiyle, ardından da özenli kullanımla uzatılabilir. Hava değişimlerinde lastik kontrollerini aksatmamak, agresif kullanımdan kaçınmak ve bozuk yollardan uzak durmak motosiklet lastiklerini uzun vadede dayanıklı kılan etkenlerden birkaçıdır. Yine de, lastiğin bütünlüğü artan yaşla birlikte tehlikeye girebilir. Lastiklerin kullanımı kadar saklama koşulları da dayanıklı olmalarında önemli bir etkendir. Şayet lastiğinizi güneş altında çok bırakırsanız özelliğini hızlıca kaybeder. Doğru yerlerde depolanan lastiklerin ömrü ortalama 5-6 yıl civarındadır. Lastik yanağında DOT harflerini takip eden elips kutunun içindeki 3 veya 4 haneli rakamın ilk 2 hanesi üretim haftasını son 1 veya 2 hanesi üretim yılını gösterir. Örneğin 4508 rakamları lastiğin 2008 yılının 45. haftasında üretildiğini gösterir. Lastikler yaşlanır ancak kaliteli ve doğru koşullarda saklanmış bir lastik özelliklerini 5 yıl yeni lastik gibi koruyabilir. Uygun koşullarda saklanan lastik içerisine hava basıldıktan sonra gerçek ömrüne başlar. Buna karşılık kötü koşullardaki bir lastik 1-2 yıl içinde özelliğini kaybedebilir.
Model değişimi
Şu anda motosikletinizde olan lastikleri farklı bir model veya marka ile değiştirmek isteyebilirsiniz. Belki daha fazla yol tutuşu veya daha fazla kilometre yapan bir lastik arıyorsunuz. Durum ne olursa olsun, hangi lastiğin motosikletinize ve sürüş tarzına uyduğunu bilmeniz önemlidir. Sizin için en uygun olan lastiği bulmak için biraz deneme ve hata yapabilirsiniz. Ancak baştan hangilerinin doğru olacağını bilmek seçenekleri de azaltacaktır.
Motosiklet lastik tipleri
Motosiklet lastiklerinin üretiminde yıllar içerindeki teknolojik gelişim sayesinde, üreticiler lastik çeşitlerini arttırabilmişlerdir. İlk olarak hangi tarz lastiğin motosiklete ve sizi sürüş stilinize uygun olduğunu anlayarak aramaya başlamalısınız.
Seyahat lastikleri
Seyahat lastikleri, motosiklet, binici ve bagajın ağırlığını kaldırabilecek yük derecesine sahiptir. Seyahat lastiği tercih eden sürücüler sene içerisinde yüksek kilometre yaparlar. Bu sebeple aşınması daha uzun süren sert kauçuk ile imal edilirler.
Seyahat lastikleri otoyol sürüşü için tasarlanmıştır. Yüksek hızlarda veya agresif viraj dönüşlerinde yol tutuşunu kaybedebilirler. Çoğunlukla düz bir hat üzerinde düzgün ve dengeli bir sürüş sağlarlar. Sırt deseni, asfalt yollardaki çeşitli koşullarda mümkün olan en iyi yol tutuşu sağlar. Yağmur kanalları, ıslak koşullarda lastiklerin suyu tahliye etmesi için önemlidir. Ayrıca diş sayısının fazla olması nedeniyle ıslak zeminde güvenlidir.
Macera lastikleri
Arazi motosikleti sürücüleri için en iyi performansı almak çok önemlidir. Lastik sırtı, sokak lastiğinden çok daha derin ve tırtıklıdır. Önemli olan sürücünün sıklıkla kullandığı arazi şartlarını bilmesidir.
Macera lastikleri hem asfalt yüzeylerde hem de yol dışında performans gösterebilmelidir. Sürücüler genellikle 80/20 sokak, 50/50, 80/20 arazi veya başka değişen oranlarda kullanırlar. 80/20 cadde, zamanlarının% 80’ini sokakta geçiren ve% 20’si arazi de olanlar için tasarlanır. 80/20 arazi lastikleri için tersi söylenebilir. 50/50 asfalt ve araziye eşit olarak çıkan sürücüler için tasarlanır.
Spor
Spor motosikletler için lastikler, yüksek hızda performanstan ve kullanım ömründen ödün vermeden en fazla yol tutuşu sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır. Aynı zamanda farklı asfalt yüzeylerde ve değişken sürüş koşullarında kullanıldığından, diğer lastiklere göre çok yönlü olmalılardır. Bu lastiklerde kullanılan malzeme daha fazla yol tutuşu sağlamak için seyahat lastiğinden daha yumuşaktır.
Sokak motosikletlerinde kullanılan spor lastikler farklı koşullarla karşılaşacağından, yarışlarda kullanılan lastiklerden daha fazla ve derin sırta sahip olmalıdırlar. Daha az diş, lastiğin pürüzsüz bir yüzeyle daha iyi yol tutuşuna izin verir. Islak yüzeyler için de spor motosiklet lastikleri bulunmaktadır.
Yarış lastiği spor lastiğine çok benzer, ancak daha fazla kavrama ve yüksek hız kabiliyeti sağlamak için farklılaşmıştır. Yarış lastikleri, sürüş yüzeyi ve lastik arasında yüksek temas sağlar. Bu lastikler, engebeli veya nemin olabileceği yollarda sürmek için iyi bir seçim değildir. Yarış lastikleri, aşırı keskin açılı virajlarda dönmeye yardımcı olan daha üçgen bir profile sahiptir. Aynı zamanda, yol tutuşunu arttırmak için uygun şekilde ısınmaları gerekir, böylece mümkün olan en iyi şekilde yol tutuşu sağlanır.
Arazi lastikleri
Arazi lastikleri birçok ebatta, farklı sırt deseninde ve çeşitli şekillerde üretilmişlerdir. Zamanınızın çoğunu hangi arazi şartlarında sürdüğünüze bağlı olarak, motosikletinizde kullanabileceğiniz farklı alternatifleriniz vardır. Araç lastiğinin boyutlandırması, üretici tarafından maksimum çekiş ve performans sağlaması amacıyla yapılmalıdır. Arazi sürüşü için lastik seçerken yumuşak, orta veya zor arazi şartlarına uygun doğru lastik seçimi önemlidir. Doğru seçim sürüş performansınızı optimize edecektir. Bununla birlikte lastiklerinize maksimum ömür sağlamak için önerilen lastik basıncını koruduğunuzdan emin olun.
Ebat
Motosikletinize uygun lastikleri seçerken dikkat etmeniz gereken birkaç şey var. Bunlar genişlik, en boy oranı, hız derecesi, lastik yapısı ve jant çapı. Her birine bakalım;
Genişlik
Lastik boyutundaki ilk numara nominal genişliğini temsil eder. Genişlik, yan duvardaki en basık noktadan, sırt boyunca, karşı yan duvardaki en uzak noktaya doğru düz bir çizgi ile ölçülür.
En/boy oranı
Lastik kesitinin, lastik genişliğine yüzde olarak oranıdır. Örneğin 55 en/boy oranı lastik yüksekliğinin genişliğinin %55’i kadar olduğu anlamına gelir.
Hız limiti
Hız limiti, maksimum yük ve şişirme basıncına göre lastiğin kullanılabileceği maksimum hızı gösterir. Hız limiti yanakta yük endeksi değerinden sonraki harftir. Her harf farklı hız değerlerini gösterir. Örneğin, hız sınıfı H olan bir lastik saatte maksimum 210 km hıza ulaşabilir veya V sınıfı olan lastiğin maksimum hızı 240 km.’dir. Yeni lastik satın alırken hız limitinin motosikletinizin kabiliyetleriyle uyumlu olduğundan emin olun.
Lastik yapısı
Yanak genişliğinin hemen yanındaki harftir. “R” harfi radyal anlamına gelir. Günümüzde üretilen yeni lastiklerin hemen hemen tümü radyal lastiktir.
Radyal lastiklerin diğer lastiklere göre en önemli avantajları daha esnek olmaları ve daha az ısınıp daha kolay soğumalarıdır. Bunun dışında radyal lastiklerin yerde bıraktığı taban izi radyal olmayan lastiklerinkinden daha geniştir. Bu avantaj radyal lastiklerin konvansiyonel lastiklere oranla yüzde 20 daha iyi yol tutmasını sağlar. Yola temas eden bölümün daha fazla oluşu nedeniyle çekiş gücü ve fren güvenliği daha yüksektir. Radyal lastiklerde taban sert, yanaklar yumuşaktır; bu da lastiğin yola temas eden bölümünün sürekli olarak aynı genişlikte kalmasını sağlar. Radyal lastiklerin kat ve sırt ayrılmaları da daha dayanıklıdır. Bu ise yola tutunum başarısını arttırır.
Jant çapı
Jant çapı, lastiğin jantının inç cinsinden değeridir.
Bu verileri bir örnek üzerinde görelim;
180/55ZR-17
- 180 = genişlik (milimetre)
- 55 = en boy oranı (lastik yüksekliğinin %55’i)
- R = radyal
- 17 = jant çapı inç